картечь, бытыра

(поляк. kartecza, итал. cartoccio – орам, патрон)

1) қарсыластың тірі күштерін 300 м-ге дейінгі қашықтықта жоюға арналған жақыннан ататын артиллериялық снаряд. К. – артиллерияда қолданылған ең ескі снаряд түрі. XIV—XVI ғасырларда майда тастар мен темір кесектерінен жасалып, зеңбірек ұңғысының каналы арқылы дәрі зарядына құйылатын және тығынмен бекітілетін. Ұңғы каналын зақымданудан сақтау үшін кейін бұл тастар мен темір кесектерін ("бытыра" деп аталады) қабықшаға сала бастаған. XVII—XIX ғасырларда цилиндрлік болат, темір немесе картон корпустан тұратын сфералық (цилиндрлік) шойын немесе қорғасын оқтармен толтырылған (оқтар ауыр болат түпті (табанды) алдыңғы қақпақты болатын) картечь — снарядтар шығарыла бастады. Картечьте итеру де, жарылу да заряды болмады. Оқты атқан кезде екпін күшінің әсерімен жылдамдату сызығы мен орталықтан тепкіш күштен картечьтің корпусы жарылып, зеңбірек ұңғысының ауыз ойығынан шашырап ұшатын. XIX ғасырда шрапнельдің шығуына байланысты картечь сирек қолданыла бастады. Вьетнамдағы әскери интервенция кезінде (1960 жылдардың аяғы) американ әскерлері оқ тәрізді жойғыш элементтері бар снарядтарды пайдаланды. Ол да шрапнель сияқты жақын қашықтықта ашық адам күшін атуда қолданылды;

2) аңшы мылтығына арналған, диаметрі 5,5 мм-ден асатын ірі бытыра.